Glasgow Central Station
Wnętrze Glasgow Central, widok na północny wschód w hali dworca | |
Państwo | |
---|---|
Kraj | |
Miejscowość | |
Zarządca |
Network Rail (bezpośrednio) |
Data otwarcia |
1 VIII 1879 |
Liczba pasażerów (2008) |
28 mln |
Dane techniczne | |
Liczba peronów |
17 |
Liczba krawędzi peronowych |
17 |
Kasy |
|
Linie kolejowe | |
Położenie na mapie Glasgow | |
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii | |
Położenie na mapie Szkocji | |
55°51′30″N 4°15′28″W/55,858333 -4,257778 | |
Strona internetowa |
Historia | |
1 VIII 1879 |
Otwarcie górnej stacji[1] |
---|---|
10 VIII 1896 |
Otwarcie dolnej stacji[1] |
1901–1905 |
Przebudowa górnej stacji |
1960 |
Wymiana sygnalizacji |
5 X 1964 |
Zamknięcie dolnej stacji[1] |
V 1974 |
Pierwszy pociąg „Electric Scot” do Londynu (Euston) |
5 XI 1979 |
Ponowne otwarcie dolnej stacji jako części Argyle Line[1] |
1984–1986 |
Renowacja |
1998–2003 |
Renowacja |
Glasgow Central Station (szk.-gael. Stèisean Meadhan Ghlaschu) jest większym z dwóch obecnych terminali na magistrali kolejowej w Glasgow, największym mieście Szkocji. Stację otworzyła firma Caledonian Railway 31 lipca 1879 r., a dziś zarządza nią Network Rail. Jest ona północnym zakończeniem West Coast Main Line[2].
Stacja obsługuje przedmieścia i miasta południowej część konurbacji Greater Glasgow oraz Ayrshire i wybrzeża rzeki Clyde, a także jest stacją końcową wszystkich połączeń międzymiastowych pomiędzy Glasgow i stacjami w Anglii. Odchodzą stąd również pociągi do Edynburga, jednak to drugi terminal magistrali – Glasgow Queen Street – jest główną stacją komunikacji ze stolicą.
Glasgow Central jest najbardziej uczęszczaną stacją kolejową w Szkocji i drugą w Wielkiej Brytanii, po Birmingham New Street[3][4]. Według Network Rail, ponad 38 milionów ludzi używa jej rocznie, 80% z nich to pasażerowie[4].
Początek
[edytuj | edytuj kod]Stacja została otwarta 1 sierpnia 1879 r. na północnym brzegu rzeki Clyde. Miała osiem krawędzi i połączenie ze stacją Bridge Street przez wiadukt kolejowy nad Argyle Street i czterotorowy most kolejowy zbudowany przez Sir Williama Arrola, który przecinał Clyde na południe[2].
Po krótkim czasie stacja była przeciążona. W 1890 r. zastosowano prowizoryczne rozwiązanie polegające na rozszerzeniu wiaduktu nad Argyle Street i dodaniu tam dziewiątego peronu[2][5]. Na początku zamierzano również rozbudować stację Bridge Street do ośmiu torów, a stację Central do piętnastu krawędzi[2].
Stacja dolna
[edytuj | edytuj kod]Perony na niższych piętrach stanowiły początkowo oddzielną stację, a zostały zbudowane do obsługi podziemnej linii Glasgow Central Railway, na którą wydano pozwolenie 10 sierpnia 1888 r., otwartą 10 sierpnia 1896 r.[2][6] Linia Glasgow Central Railway została przejęta przez Caledonian Railway w 1890 r.[2][6] Pociągi jeździły z Maryhill Central i trasą Lanarkshire and Dunbartonshire Railway na zachodzie – do Rutherglen oraz przez Tollcross do Carmyle i Newton, a także innych miejsc obsługiwanych przez Caledonian Railway na wschód od Glasgow.
Przebudowa stacji w latach 1901–1905
[edytuj | edytuj kod]Około 1900 r. stacja ponownie okazała się za mała, wraz ze wzrostem liczby pasażerów na górnej stacji o 5.156 milionów rocznie, licząc od ukończenia rozbudowy w 1890 r.[5] Roczna liczba pasażerów w 1899 r. sięgnęła 16.841 milionów na górnej stacji i 6.461 na dolnej, razem 23.257 milionów. Stacja miała dwa poziomy: wyższy – na wysokości Gordon Street, kontynuacją którego był wiadukt nad Argyle Street, i perony podziemne[5].
Pimiędzy 1901 i 1905 r. pierwotny budenk stacji został przebudowany[2]. Wydłużono go nad Argyle Street i zbudowano 13 krawędzi[2]. Na rzece zbudowano dodatkowy ośmiotorowy most[2], a stary most podniesiono o 30 cali (0.75 m)[7]. Stacja Bridge Street była wtedy zamknięta[2].
W czasie przebudowy w latach 1901–1905 powstał również szereg bocznic na końcu krawędzi 11 i 12, na moście na rzece Clyde. Nazywano je bocznicami West Bank, Mid Bank i East Bank. Bocznica rozładunkowa – Dok Nr 14 została utworzona na południowym końcu krawędzi 13..[8]
Dworzec stacji posiada przestrzenną halę główną, a w niej sklepy, punkty kateringowe, kasy biletowe, a także centrum podróżne. Front jej wypełnia Central Hotel przy Gordon Street, zaprojektowany przez Roberta Rowanda Andersona. W budynku dworca mieści się także szereg sklepów i barów od strony Union Street. Podziemia stacji nie są otwarte dla wszystkich: znajduje się tam prywatny parking i urządzenia gospodarcze samej stacji, jak również przyległego hotelu.
Sławne architektoniczne rysy dworca to duży przeszklony wiadukt przedłużający budynek ponad Argyle Street, zwany przez miejscowych „Parasolką Highlandera” (ang.-sco. Hielanman’s Umbrella)[2], ponieważ służył za miejsce spotkań przyjezdnych górali[9]; a także stare kasy biletowe oraz budynek informacji dla podróżnych. Był to duży owalny budynek z działem rezerwacji na parterze i informacją dla podróżnych o pociągach przedstawioną na dużych drukowanych tablicach z tkaniny, umieszczanych za dużymi oknami na piętrze przez dwuosobowy zespół.
Pod „Parasolką” ulokowana jest gwarna mieszanka sklepów i barów, jak również klub nocny „Arches”, teatr, galeria, a także restauracja.
Central Hotel
[edytuj | edytuj kod]Fasadę dworca wypełnia Central Hotel przy Gordon Street. Przylegając do hali dworca, był w latach swojej świtności jednym z najbardziej prestiżowych w Glasgow. Z jego sławnych gości wymienić można Franka Sinatrę czy Winstona Churchilla[potrzebny przypis].
Pierwotnie zaprojektował go Robert Rowand Anderson, w „stylu królowej Anny”; umeblował również publiczne pomieszczenia[10]. Hotel został ukończony w 1883 r., ale przedłużono go wraz z dworcem w latach 1901–1906[10]. Rozbudowę hotelu zaprojektował James Miller. Został otwarty 15 kwietnia 1907 r.[10]
Pierwszą na świecie transmisję telewizyjną dalekiego zasięgu przesłano do Central Hotelu. Dokonał tego 24 maja 1927 r. John Logie Baird[11]. British Rail sprzedał hotel w latach 80. XX w., po czym hotel zmieniał kolejnych prywatnych właścicieli, aż zakupił go ostatni – The Royal Hotel Group, i zaczął nim administrować w lutym 2009 r., w wyniku czego hotel został zamknięty w związku z obawami o skażenie azbestem i uszkodzeniami konstrukcyjnymi.
W czerwcu 2009 r. ujawniono, że nowa firma nabyła budynek hotelu, i planuje go odremontować oraz zmienić nazwę na Glasgow Grand Central Hotel[12]. Odnowiony hotel został otwarty we wrześniu 2010 r.
Sygnalizacja
[edytuj | edytuj kod]Pierwszą nastawnię z 1889 zastąpiono elektryczno-pneumatyczną z napędem silnikowym, opartą na systemie Westinghouse[13]. Prace rozpoczęły się w październiku 1907 r. i oddano ją do użytku 5 kwietnia 1908 r.[13] Zbudowano ją bezpośrednio na rzece Clyde, pomiędzy dwoma mostami, ponad poziomem torów[13]. Wewnątrz niej znajdowała się rama z 374-ema miniaturowymi dźwigniami, co czyniło jej ramę najdłuższą ramą nastawnicy zbudowaną kiedykolwiek w Wielkiej Brytanii[14][8].
Centrum sterowania ruchem na Glasgow Central, zlokalizowane na rogu węzła Bridge Street, otwarto 2 stycznia 1961 r. Zastąpiło nastawnie na Central Station, węłach Bridge Street i Eglinton Street, oraz na stacji Eglinton Street[14]. Przy pierwszym otwarciu centrum było w stanie kontrolować tysiąc tras[14].
Nowe centrum sterowania było potrzebne z trzech powodów:
- Nastawnica z 1907 r. była na wyczerpaniu;
- Zbliżał się koniec okresu eksploatacyjnego starego mostu na Clyde z 1879 r., i efektyniejszym było użytkowanie nowszego mostu (z 1904 r.) do obsługi całego ruch przy zastosowaniu sygnalizacji dwukierunkowej;
- Elektryfikacja Cathcart Circle Lines, a następnie linii Gourock i Wemyss Bay oraz Magistrali West Coast[14].
Oprócz wschodniego mostu usunięto również rozjazd krzyżowy, bocznicę dla lokomotyw Cathcart, bocznicę East Side, bocznicę Mid Bank, i Dok Nr 14. Bocznicę West Bank przemieniono w peron z krawędzią 11a.
Centrum sterowania ruchem zamknięto 27 grudnia 2008, gdy obszar jej podlegający przekazano nowemu Centrum Sterowania Ruchem Zachodniej Szkocji (West of Scotland Signalling Centre, WSSC) w Cowlairs. Panel NX (wejścia-wyjścia) zachowano. Aktualna sygnalizacja stacji składa się z dwóch nastawnic Westlock Interlocking firmy Westinghouse, kontrolowanych przez system kontroli MCS produkcji General Electric.
Elektryfikacja
[edytuj | edytuj kod]Przewody trakcyjne zaczęły pojawiać się na górnych peronach we wczesnych latach 60. XX w. Pierwsze zamontowano przewody prądu zmiennego o napięciu 6.25 kV Linii Okrężnej Cathcart, której elektryfikację rozpoczęto 29 maja 1962 r.[15][16] W tym czasie zburzono stary most na Clyde i przeorganizowano linie[14].
W następnej kolejności zamontowano przewody prądu zmiennego o napięciu 25 kV linii Glasgow and Paisley Joint Railway oraz Inverclyde Line do Gourock i Wemyss Bay, ukończonych w 1967 r.[15]; i Magistrali West Coast w roku 1974. Część Linii Okrężnej Cathcart przygotowano do korzystania z prądu zmiennego 25 kV w 1974 r., aby istniała trasa objazdowa[16]; resztę Linii Cathcart unowocześniono później.
Istnieją plany elektryfikacji innych linii, np. linii Whifflet.
Wydarzenia drugiej połowy XX w.
[edytuj | edytuj kod]Stacja dolna
[edytuj | edytuj kod]Zamknięcie
[edytuj | edytuj kod]Połączenia z dolnych peronów, początkowo liczne, zostały znacznie zredukowane z powodu konkurencji ze strony rozbudowanej i sprawnej sieci tramwajowej już przed ich wycofaniem 3 października 1964 r.[6] w ramach projektu „Beeching Axe”. Tramwaje zaś zastąpiono autobusami w 1962 r.
Ponowne otwarcie
[edytuj | edytuj kod]W 1979 r. część linii podziemnych została zelektryfikowana, a stację podziemną otwarto ponownie dla Linii Argyle podmiejskiej sieci kolejowej Glasgow. Składała się z pojedynczego peronu wyspowego o numerach krawędzi 14 i 15, później przenumerowanych na 16 i 17 w trakcie projektu zmiany sygnalizacji i dobudowy dwóch nowych peronów na górze w 2008 r.
Początkowo do połączeń wykorzystywano jednostki Class 303 i Class 314. Te drugie zbudowano specjalnie w tym celu. W następstwie wycofania zespołów Class 303 wykorzystuje się teraz (2007 r.) model Class 318 oraz Class 334 „Juniper”.
Rozważano wprowadzenie zestawów Class 320, lecz okazały się one nieodpowiednie z powodu złego umiejscowienia monitorów służących maszyniście do kontroli drzwi. Dlatego stosuje się je tylko na Linii North Clyde.
Powódź w liniach podziemnych
[edytuj | edytuj kod]W okresie świątecznym 1994 r., 11 grudnia, ulewa spowodowała wystąpienie z brzegów rzeki Kelvin przy zamkniętej stacji Kelvinbridge i woda dostała się przez nieużywane tunele do stacji Exhibition Centre oraz dolnej części stacji Glasgow Central[17], która uległa kompletnemu zatopieniu gwałtowną powodzią. Zamknięto ją na wiele miesięcy, w czasie których dokonywano napraw.
W sierpniu 2002 r. ulewne deszcze zalały na kilka tygodni stacje podziemne od Dalmarnock do Exhibition Centre. Większość połączeń przekierowano na perony nadziemne, bądź do stacji Glasgow Queen Street. Zalania z 2002 r. miały kilka innych następstw, które spowodowały wybuch kryptosporydiozy w sieci wodnej Glasgow.
Przebudowa w latach 80.
[edytuj | edytuj kod]Stacja górna została znacznie przebudowana w połowie lat 80.. Stary budynek kas biletowych i informacji zastąpiono w 1985 r. świeżo wybudowanym centrum podróży sąsiadującym z wejściem od Gordon Street. W 1986 r. duża elektro-mechaniczna tablica informacyjna na końcu peronów oraz mała tablica wtórująca po zachodniej stronie hali zastąpiły wcześniejsze tablice manualne. Stary budynek działu rezerwacji i informacji o pociagach zachowano i przebudowano na sklepy i bufety, a na górze restaurację oraz bar; wymieniono również podłogę na marmurową.
Usunięto wtedy również bramki manualne na peronach 1-8 i automatyczne bramki na „żółte bilety” z peronów 9-13 (dziś 15).
Remont w latach 1998–2005
[edytuj | edytuj kod]W 1998 r. firma Railtrack rozpoczęła pięcioletni program renowacji, w ramach którego stacja miała zostać przykryta nowym dachem i wyremontowana wewnątrz przez Bovis Lend Lease[18]. Klasyczne mechaniczne tablice informacyjne z lat 80. zastąpił nowoczesny elektromechaniczny system pikselowy, wymieniony z kolei na wyświetlacz LED około 2005 r. Ostatnie zadanie, unowocześnienie części restauracyjnej na piętrze, ukończono w 2005 r.
Rozwój w XXI w.
[edytuj | edytuj kod]Rozbudowa w latach 2009/10
[edytuj | edytuj kod]Dostosowując stację do planów wprowadzenia niedoszłej linii Glasgow Airport Rail Link krawędzie peronów przenumerowano. Krawędź 11a (nigdysiejsza bocznica West Bank, na moście na Clyde) otrzymała numer 12, a krawędzie o numerach 12 i 13 miały odtąd numery 14 i 15. We wrześniu 2009 r. dotychczasowy parking na wysokości peronów oraz miejsce postojowe wycofano z użycia i zlikwidowano peron na rzece (krawędź nr 12). Dwie nowe krawędzie utworzono pomiędzy 11. i 14., oddane do użytku w maju 2010 r.[19][20] Usunięcie wewnętrznego parkingu ani obszaru postojowego nie jest planowane. Istniejący wielopoziomowy parking przy Oswald Street i parking uliczny otaczający stację wciąż funkcjonują, a miejsce wysadzania pasażerów przesunięto na pobliskie ulice[21].
Bramki
[edytuj | edytuj kod]Na Glasgow Central i trzech innych stacjach w centrum miasta w 2011 r. zamontowano automatyczne bramki biletowe w zakresie kampanii przeciwko jeździe na gapę, mającej na celu zwiększenie dochodów z biletów. Wcześniej, w 2004 r., ustawiono bramki na stacji Queen Street, gdy firma ScotRail porzuciła strategię „otwartych stacji”, w związku, z którą usunięto w latach 80. zatłoczone bramki na „żółte bilety”, by przyciągnąć pasażerów, a bilety sprawdzane były w pociągach. Obecnie ScotRail finalizuje negocjacje z Network Rail dotyczące projektu[22].
Połączenia
[edytuj | edytuj kod]W 2010 r. Glasgow Central obsługiwało pięciu przewoźników.
- CrossCountry
Obsługuje połączenia na trasie CrossCountry przez Magistralę East Coast do Birmingham i dalej na zachód i na południowe wybrzeże, jako przedłużenia połączeń do stacji Edynburg Waverley.
- East Coast
Jeden pociąg dziennie do Londynu (King’s Cross) przez Edynburg.
- First ScotRail
Połączenia do miejsc położonych w Szkocji, w tym do Ayr, Kilmarnock, East Kilbride, Gourock, Neilston, Stranraer i Largs, jak również pociąg sypialny Caledonian Sleeper do Londynu (Euston).
- First TransPennine Express
Połączenie na lotnisko Manchester Airport przez Manchester Piccadilly.
- Virgin Trains
Połączenia do Birmingham (New Street) i Londynu (Euston) przez Carlisle, Preston oraz Crewe; wykorzystujące pociągi Super Voyager i Pendolino na Magistrali West Coast.
Postój taksówek znajduje się na północ od stacji, a autobusy kursują na przylegających ulicach. Stacje metra St Enoch i Buchanan Street są oddalone od Glasgow Central o kilka minut drogi piechotą.
SPT udostępnia połączenie autobusowe do Queen Street i stacji autobusowej Buchanan. Numer autobusu to 398.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Butt 1995 ↓, s. 103.
- ↑ a b c d e f g h i j k Thomas (1971); Chapter VIII – Glasgow.
- ↑ Delta Rail , Station Usage 2009/10 accessdate=2011-02-12, Office of Rail Regulation, s. 6 [dostęp 2011-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2012-08-03] .
- ↑ a b Footfall Figures, Network Railpage=1 [dostęp 2011-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2011-06-07] .
- ↑ a b c Matheson, Donald Alexander (1908). „Glasgow Central Station Extension”. In: Minutes of Institution of Civil Engineers, 10 November 1908.
- ↑ a b c Awdry 1990 ↓, s. 77.
- ↑ Hume (2006), Chapter 1, „Railways and the City”. In: Cameron(2006).
- ↑ a b Tweedie & Lascelles (1925), insert facing page 184.
- ↑ W.F.H. Nicolaisen: Scottish Place Names. Edinburgh: John Donald, 2001. ISBN 0-85976-556-3. (ang.).
- ↑ a b c Johnston i Hulme 1979 ↓, s. 38–41.
- ↑ Interview with Paul Lyons. scotlandontv.tv. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-02)]., historian and Control and Information officer at Glasgow Central Station.
- ↑ Viviene Nicoll. Return to Grand Central in £20m hotel revamp. „The Evening Times”, 2009-06-25. Glasgow. [dostęp 2009-08-19].
- ↑ a b c Nelson (2006), Chapter 17: „Signalbox with a view”. In: Cameron (2006).
- ↑ a b c d e Nock, O.S.,(1963). British Rail in Transition. Edinburgh: Thomas Nelson and Sons.
- ↑ a b Stuart M. Little. Greater Glasgow’s Railway Network. „Scottish Transport”. No. 33, s. 2–12, grudzień 1979. ISSN 0048-9808.
- ↑ a b Summers (2006), „Changing Trains”, Chapter 26 In: Cameron (2006).
- ↑ Glasgow Central Low Level Railway Flood / 11 December/12th 1994. [dostęp 2008-02-13].
- ↑ Mike Winney , Dome wins construction world ‘Oscar’, „The Daily Telegraph”, Londyn [dostęp 2000-10-19] .
- ↑ Scottish Parliament , Glasgow Airport Rail Link Act 2007 – Schedule 1 – Scheduled Works, Office of Public Sector Information, 15 stycznia 2007 [dostęp 2007-02-21] .
- ↑ Scottish Parliament , Glasgow Airport Rail Link Act 2007 – Schedule 8 – Listed Buildings, Office of Public Sector Information, 15 stycznia 2007 [dostęp 2007-02-21] .
- ↑ Weber Shandwick , Glasgow Airport Rail Link – Q and A, Strathclyde Passenger Transport, 10 lutego 2007 [dostęp 2007-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2007-06-05] .
- ↑ Alastair Dalton , ScotRail set to create £5m ‘ring of steel’ to tackle fare dodging, „The Scotsman”, Edinburgh, 19 maja 2010 [dostęp 2010-06-16] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-17] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Christopher Awdry: Encyclopaedia of British Railway Companies. Sparkford: Patrick Stephens Ltd, 1990. ISBN 1-85260-049-7. OCLC 19514063.
- R.V.J. Butt: The Directory of Railway Stations: details every public and private passenger station, halt, platform and stopping place, past and present. Wyd. 1st ed. Sparkford: Patrick Stephens Ltd., 1995. ISBN 1-8526-0508-1. OCLC 60251199. (ang.).
- Jack Kernahan: The Cathcart Circle. Falkirk, Stirlingshire: Scottish Railway Preservation Society, 1980. ISBN 0-9043-9601-0. OCLC 85045869. (ang.).
- Cameron, Dugald (compiler); Summers, Jim (Edr.): Glasgow Central: Central to Glasgow. Boat of Garten: Strathwood Ltd, 2006. ISBN 1-9052-7605-2. OCLC 80155887. (ang.).
- Colin Johnston, John H. Hulme: Glasgow Stations. Wyd. 1st. Newton Abbott, Devon: David & Charles, 1979. ISBN 0-7153-7569-5. OCLC 6091133. (ang.).
- John Thomas: A Regional History of the Railways of Great Britain. Volume VI Scotland: The Lowlands and the Borders. Wyd. 1st. Newton Abbot, Devon: David & Charles, 1971. ISBN 0-7153-5408-6. OCLC 16198685. (ang.).
- John Thomas, Rev A.J.S. Paterson: A Regional History of the Railways of Great Britain. Volume VI Scotland: The Lowlands and the Borders. Wyd. 2nd. Newton Abbot, Devon: David & Charles, 1984. ISBN 0-9465-3712-7. OCLC 12521072. (ang.).
- M.G. Tweedie, T.S. Lascelles: Modern Railway Signalling. Covent Garden, London: The Gresham Publishing Company Ltd., 1925. OCLC 502959836. (ang.).
- History of Glasgow Central station. [dostęp 2011-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-15)]. (ang.).